Praktijkvoorbeeld woning uit 1931

Dit voorbeeld betreft een jaren 30 woning in de wijk Ambacht in Vlaardingen.
In deze bouwperiode werden er nog geen eisen gesteld aan de energiezuinigheid van woningen en er werd ook nog geen spouwmuur toegepast. Een groot deel van deze woningen is voorzien van c.v. met een HR combiketel en dubbelglas. De stap naar een Gasloze Energiezuinige Woning is een grote maar zeker geen onmogelijke stap en het investering waard, want:

1) Je energielabel en woningwaarde worden beter;
2) Je kunt extra lenen en er zijn aantrekkelijke subsidies;
3) Je verbetert je woning en je wooncomfort;
4) Je verlaagt je energiegebruik en bent klaar voor de toekomst

Hoe je zo'n woning duurzaam aanpakt laten we hieronder stapsgewijs zien bij een aanpak waar WoonWijzerWinkel in 2023 de nodige ervaring mee heeft opgedaan.

Eigenschappen bestaand:

ongeïsoleerde houten vloer
steens muren zonder spouw
ongeïsoleerd dak
natuurlijke ventilatie
CV niet altijd aanwezig
enkel- of dubbelglas
Energielabel: G
Energieverbruik: dramatisch

Flyer jaren 30 downloaden

Bestaande situatie: droomhuis valt technisch beetje tegen...

Openhaard kost ruimte.

Vocht onder de vloer...

Wat houtrot hier en daar

Te dunne vloerbalken

Balken rusten op kozijn...

Gespannen behang op steens muur..

Geen ruimte voor een badkamer...

Ouderwetse verwarming en pui...

Loden leidingen en gres buizen...

Elektra en meterkast voldoet niet ..

Stap 1: alles wat oud is eruit!

Ook is de gasleiding verwijderd en alle andere leidingen eruit gehaald en vervangen zoals de ventilatie afvoeren, riolering, waterleidingen en elektra bekabeling.

Stap 2a: Vloer isoleren naar energielabel B of hoger

Houten balken

Vloer renoveren

Een jaren 30 woning kenmerkt zich door houten vloeren met vloerbalken die in de loop der jaren op sommige plekken zijn doorgerot. Vaak is dit bij de oplegging in de muur en zijn de balken verder nog goed. De balken renoveren kan op 2 manieren:

1. Op de wijze links, door de kapotte delen te vervangen zoals hier gebeurd is of:
2. De vloer in zijn geheel te vervangen door lichte stalen liggers waartussen hoog isolerende EPS (piepschuim) blokken worden aangebracht, zie rechts

Stalen liggers

Bekijk oplossing

Vloer isoleren

Isolatiemateriaal wordt tussen de houten balken van de vloer aangebracht. Bij een droge ruimte kan een dampopen isolatie worden toegepast als glaswol steenwol tot natuurlijke materialen zoals hennep of schapenwol, afhankelijk van de gewenste isolatiewaarde en duurzaamheid. Hier is steenwol toegepast in een isolatiedikte van 150 mm met een Rd = 4,0 wat een zeer goede isolatie is

Aan de onderzijde van de balken, tegen het isolatiemateriaal aan, is een dampopen folie aangebracht. Deze folie is essentieel omdat het vochtregulatie toelaat. Het is dampopen, wat betekent dat het wel waterdamp doorlaat maar geen water, zodat de isolatie en de houten constructie kunnen "ademen". Dit helpt vochtproblemen, zoals condensatie en schimmelvorming, te voorkomen.

Bodemparels

EPS parels op de vloer: EPS-parels, ook bekend als geëxpandeerd polystyreen parels, worden vaak gebruikt als isolatiemateriaal in kruipruimtes onder huizen of gebouwen. De functie van EPS-parels in de kruipruimte is hoofdzakelijk isolatie en vochtwering. In dit geval is voorkomen van vochtproblemen en schimmel in de kruipruimte de reden om nog een extra laag EPS parels op de bodem aan te brengen. Bodemparels zijn eenvoudig per zak te bestellen en zelf aan te brengen, zie hier

Ventilatie: Het is belangrijk dat er ook voor adequate ventilatie in de kruipruimte of onder de vloer wordt gezorgd. Dit helpt om het vochtgehalte onder de vloer te reguleren en voorkomt ophoping van vochtige lucht. Als alternatief voor bodemparels volstaat ook een dampremmende bodemfolie.

Stap 2b: Muren isoleren naar energielabel B of hoger

PIR + gipsplaten

Voorzetwand

PIR+gipsplaten: Dankzij de hoge isolatiewaarde biedt PIR met een minimale dikte uitstekende thermische prestaties, waardoor je woning comfortabeler en energiezuiniger wordt. Deze PIR-panelen zijn samengesteld uit duurzaam hardschuim met een gipslaag en daarmee direct klaar voor afwerking.

Geïmpregneerde ventilatielatten voorkomen vochtproblemen en zorgen voor een spouw waar je ook je elektra leidingen kunt wegwerken. De latten worden eenvoudig met nagelpluggen aan de muur bevestigd, waarop je de PIR-panelen kunt lijmen of met lange gipsplaatschroeven kunt bevestigen. Flexibele schuim tussen de panelen zorgt voor een luchtdichte en uitstekend geïsoleerde voorzetwand. Het gebruik van dampremmende folie is overbodig, omdat de PIR-panelen al zijn voorzien van een aluminium beschermlaag.

Op de b.g. zijn aan de buitenmuurzijde 80 mm PIR-panelen toegepast met een isolatiewaarde van Rd=3,65. Inclusief een 12,5 mm gipsplaat en 21,5 mm latten resulteert dit in een totale dikte van ca. 10 cm. Prijsindicatie doe-het-zelf vanaf € 42,- p/m2 inclusief alle benodigde montage materialen excl. stucwerk en muurverf.

Op de verdieping zijn dezelfde platen toegepast maar dan met een dikte van 60 mm en een Rd van 2.7. Dat is boven voldoende omdat de verwarming daar bijna nooit aanstaat en het energieverlies daar dus ook aanzienlijk minder is.

Gelijktijdig met het plaatsen van de wanden is nieuw elektra aangelegd. Dit is gebeurd met speciale inbouwdozen oftewel hollewand dozen. Met de witte klipjes trek je deze dozen eenvoudig vast aan de PIR plaat. Met voorbedrade flexibele buis sluit je deze eenvoudig en snel aan op de centraaldoos in het plafond.

Wanden 1e verdieping

wandcontact inbouwdoos

Houtskeletbouw met houtvezel isolatie

Omdat er alleen een oude doucheruimte was is er boven de keuken een aanbouw gemaakt bestaande uit een lichte houtskeletbouw constructie ten behoeve van een badkamer. Deze ruimte is van nieuwe vloerbalken en een staalconstructie op de begane grond voorzien, zodat het extra gewicht niet op de bestaande aanbouw rust.

In de praktijk begint het proces met het creëren van een raamwerk van hout, waarin je de isolatie plaatst en afwerkt met plaatmateriaal. Hier is 120 mm dik Thermoflex houtwolisolatie gebruikt van Gutex met een isolatiewaarde van Rd = 3,3. Vervolgens breng je een aan de buitenzijde een dampopen folie aan, die fungeert zowel als waterkering en als afvoer van waterdamp van binnenuit naar buiten. Aan de binnenzijde komt dan een dampremmende folie, maar omdat de badkamer betegeld wordt is dat hier niet nodig.

Een voorzetwand met milieuvriendelijke isolatie als houtwol, hennep en vlas biedt unieke voordelen. Deze isolatiematerialen ademen, net als traditionele minerale isolatiewol (glas- of steenwol), wat betekent dat ze damp-open zijn en direct op de muur kunnen worden aangebracht. Maar houtwol, hennep en vlas kunnen door hun ecologische oorsprong uitstekend warmte opslaan (accumulerend effect). Dit zorgt voor extra comfort, zowel in de koude wintermaanden als tijdens de zomerse hitte. Daarnaast bieden houtwol en vlas uitstekende geluidsisolatie, zijn ze damp-open en reguleren ze vocht.

Stap 2c: Zolder isoleren naar energielabel B of hoger

Houtwol

Zolderisolatie met houtwol of vlas

Bij zolderisolatie wordt de isolatie meestal tussen de houten balken van het dak geplaatst. Wij hebben gekozen voor Gutex houtwolisolatie van 140 mm dik en een Rd waarde van 3,85. Houtwol is, net als vlas en andere ecologische materialen, damp-open en daarmee uitermate geschikt voor zolderisolatie, ook wanneer deze reeds (matig) geïsoleerd is. In de praktijk begint het proces met het op maat snijden van de isolatieplaten zodat ze tussen de balken klemmen. Vergeet ook hier de dampremmende folie niet en plaats om de 60 cm latten om daar gipsplaten op te schroeven..

Een goed alternatief is een kant-en-klaar plaat van Isovlas. Dit flexibele isolatiemateriaal is gemaakt van vlas en wordt geleverd op een harde, gladde, en stootvaste onderplaat. De onderplaat is niet alleen afwasbaar, maar ook prachtig afgewerkt, waardoor het de perfecte keuze is voor hoogwaardige en esthetische na-isolatie van binnenuit. Zie foto rechts en klik hier voor meer info.

Vlas

Stap 2d: Ramen vervangen voor HR++ of beter

Omdat we graag de oude stijl wilde laten terugkomen zijn op de begane grond alle kunststof ramen vervangen door hout met HR++ glas met bovenlichten. Het verschil met normaal dubbelglas is dat dit HR++ glas ruim 2x beter isoleert. De betere isolatie wordt gerealiseerd door een extra coating (laag) op het glas en doordat de spouw van het glas gevuld is met een edelgas in plaats van lucht.

Stap 3: energiezuinig ventileren

Natuurlijke toevoer, mechanische afvoer

Na veel wikken en wegen hebben we besloten om geen warmte-terugwinunit te installeren, maar in plaats daarvan te kiezen voor decentraal mechanische afvoer in de badkamer, toilet en keuken in combinatie met regelbare ventilatieroosters. Een jaren'30 woning kent vaak vochtproblemen. Door het plaatsen van ventilatieroosters in de gevel, zoals bij de ramen, ontstaat er een lagere luchtvochtigheid in huis die het binnenklimaat en het comfort verbeteren.

Stap 4: Laag Temperatuur Verwarming

Wanneer je je huis wilt verwarmen met een warmtepomp, dan werkt deze het meest energie zuinig wanneer je de temperatuur van de radiatoren of vloerverwarming kan terugbrengen naar een lage temperatuur van zo'n 35 graden. Daarvoor moet je verwarming, het afgiftesysteem, "groot genoeg" zin om het lekker warm te krijgen. Vloer- of wandverwarming zijn hiervoor gemaakt, maar ook je huidige radiatoren kunnen geschikt zijn of worden gemaakt.

Wij hebben gekozen voor de aanleg van een droogbouw renovatie vloerverwarmingssysteem van Uniwarm. Deze innovatieve oplossing integreert verwarming, koeling en een afbouwplaat in één compacte Fermacellplaat van slechts 18 mm dik. Dit minimaliseert de opbouwhoogte, waardoor uw ruimte maximaal benut blijft. De dunne vloerverwarmingsleidingen zijn eenvoudig aan te brengen in de voorgesleufde platen, die je volgens een legplan aanbrengt. Hierover wordt een egalisatiemortel aangebracht waarna het parket of andere vloerafwerking kan worden aangebracht. In totaal zijn er 5 groepen aangelegd.

Stap 5: Koken op inductie

Om van het gas af te gaan moet je ook elektrisch gaan koken. Een inductie kookplaat verwarmt de pan door middel van een magnetisch veld, met als voordeel dat de bodem van de pan zelf opwarmt en de kookplaat zelf niet heet wordt. De meeste inductie kookplaten zijn voorzien van een boost-functie waarmee je extra snel kan koken. Daarnaast zijn er modellen met een flexibele kookzone; een groot vlak waar je meerdere pannen tegelijk op kwijt kan.

Een inductie kookplaat vergt een hoog vermogen. Bij de meeste modellen zal je dan ook voor een stroomvoorziening op 3 fasen met een vijf-polige Perilex-aansluiting moeten zorgen. Wij hebben 2 extra stroomdraden naar de keuken aangelegd + extra groep(en) in de meterkast met een 3x25A aansluiting. Koken op inductie is per jaar ca. € 15,- duurder dan koken op gas.

Stap 6: Het alternatief voor de c.v. ketel

All-Electric warmtepomp

2 warmtepompsystemen

Omdat de woning goed is geïsoleerd en een Laag Temperatuur Afgifte mogelijk is, hebben we gekozen voor een All-Electric warmtepomp systeem, dus helemaal van het gas of. Daarbij is een keuze gemaakt tussen verschillende opties voor tapwaterverwarming en ruimteverwarming als volgt:

Op de verdieping is gekozen voor een airco unit voor elke ruimte omdat er door het jaar heen meer behoefte is aan koeling dan verwarming;
In de keuken is een Quooker geïnstalleerd voor de warmwatervoorziening daar;
In de schuur staat de warmtepomp die de vloerverwarming op begane grond verwarmt en de badkamer van warm tapwater voorziet.

Groot voordeel van deze oplossing is dat er nergens meer c.v. leidingen door het huis lopen en er ook geen radiatoren meer hangen.

De airco unit is van Nefit Bosch type Climate 5000 airconditioning, zie hier voor meer info

De All-electric warmtepomp is een Nefit Bosch monoblock Compress 5800i AW warmtepomp voor verwarming, koeling en warmwaterbereiding. De Compress 5800i AW is met slechts 32 dBA de stilste en meest duurzame warmtepomp die er momenteel is. Zie het filmpje hiernaast waarin de draaiende warmtepomp (bijna) niet te horen is. Het natuurlijke koudemiddel R290 maakt dit een van de meest milieuvriendelijke verwarming oplossingen. De monoblock buitenunit is hier gecombineerd met een staande Tower-opstelling. Indicatie kosten van zo'n warmtepomp systeem: € 24.000 inclusief btw en subsidie en installatie. Voor meer informatie over de Nefit Bosch monoblock Compress 5800i AW, klik hier

Airco systeem

stap 6: zelf energie opwekken:

Binnenkort komen er 8 zonnepanelen aan de voorzijde te liggen. Omdat er volgend jaar een dakkapel komt zullen er dan 4 verhuizen naar het dak van de dakkapel. De keuze is gevallen op glas-folie panelen. Diverse merken doen niet meer voor elkaar onder qua kwaliteit en garantie, zoals JA Solar, Longi, Canadian Solar, Trina Solar, Eurener en Jinko Solar. Deze panelen hebben een opbrengst van ca. 430 Wp met een product garantie van minimaal 15 jaar en een vermogensgarantie van 25 jaar. Indicatieprijs voor 8 panelen met omvormer, installatie en montage: € 3600,-. Al terugverdiend vanaf 4 jaar en de salderingsregeling blijft gelukkig nog even.. Voor meer info over zonnepanelen klik hier

Een eindresultaat om trots op te zijn!

Monitoring

Vanaf 1 februari is de woning bewoond. Dat betekent dat wij vanaf nu per maand kunnen gaan monitoren. Zie hiernaast het verbruik van de warmtepomp op 28-02-24 van 7 kW waarbij de warmtepomp voor 20 kW aan energie c.q. warmte voor de vloerverwarming en tapwaterverwarming heeft geproduceerd. In deze wat koudere maanden verbruikt een warmtepomp wat meer energie omdat de efficiency wat minder is dan in een periode met warmere buitentemperaturen.Belangrijk is om te zien of de zonnepanelen voldoende zijn voor de benodigde hoeveelheid energie

We laten opnieuw een EPA energielabel afgeven en schatten in dat deze tenminste B zal zijn en misschien wel een A label, we zijn benieuwd. Dit komt de woningwaarde zeker ten goede...